It’s time to see the frontiers as they are, Fiction, but a fiction meaning blood.
John Berryman. The Dangerous Year. 1942
The myth of the West was… a production, as surely as were the tons of steel ingots and the miles of cloth, of a market driven industrializing society. It gave the dominant elements of that society – mostly eastern – a powerful argument against those who challenged their dominance.
David M. Emmons.
De cowboy, die met zijn six shooter recht en orde herstelt, is een mythe die nog steeds het Amerikaans expansionisme ondersteunt. De Amerikaan kent geen andere mythe dan die van de frontier. Zo heeft hij het geleerd op school en gezien in films, gehoord via de reclame en in politieke toespraken. Hij kan niet zonder, omdat deze mythe de enige ontsnappingsmogelijkheid biedt aan een cultuur die als steeds beklemmender wordt ervaren. In de Amerikaanse droomwereld is de cowboy een echte man — Kissinger’s 'lonely cowboy' — die zijn eigen recht en orde bepaalt. Maar in werkelijkheid is hij niet meer dan een gehoorzame werknemer die doet wat hem wordt opgedragen. In zijn vrije tijd is hij een consument en zijn vrouw volgt hem daarin. Ook zij kent niet meer dan ze via de zichzelf vernietigende consumptiecultuur heeft geleerd.
In de ratrace gedraag je je als de buren, 'by conditioned reflexes.' Dat gaat zowel op voor de middenklasse als de arbeidersklasse,
vertelde mij in 2010 de Amerikaanse psycho-therapeute Judy Wyatt. Waar dat toe heeft geleid laat haar echtgenoot Chauncey Hare zien in het fotoboek Protest Photographs:
For all working people. These photographs were made by Chauncey Hare to protest and warn against the growing domination of working people by multinational corporations and their elite owners and managers.
De mythe van de cowboy illustreert tevens het onuitgesproken verlangen naar ‘the atmosphere of violence and avarice that colored the period,’ zo stelde de filmhistoricus Peter Cowie vast in zijn boek John Ford and the American West (2004). En de Amerikaanse historicus Eric Foner constateerde in The Story of American Freedom (1998):
Today, chroniclers of the past frequently called upon to contribute a sense of common national identity by devising a unifying account based on the ideal of freedom. Historians, however, in the words of one of the preeminent practitioners of the craft, Eric Hobsbawn, are the 'professional remembrancers of what their fellow citizens wish to forget.' Americans sometimes 'forget' that things which we consider fixed and timeless are in fact constantly changing and contested. The story of freedom is not a mythic saga with a predetermined beginning and conclusion, but an open-ended history of accomplishment and failure, a record of a people forever contending about the crucial ideas of their political culture. In this extended conversation over time, the meaning of freedom is as multifaceted, contentions, and ever-changing as America itself.
Hoewel Nederlandse opiniemakers als Geert Mak vol lof zijn over 'het vitale karakter van de Amerikaanse democratie,' staan vooraanstaande Amerikaanse intellectuelen kritisch tegenover het totalitaire karakter van het Amerikaanse neoliberale kapitalisme dat de democratie heeft uitgehold. Zo liet Noam Chomsky op 1 april 2014 via Truthout weten dat:
Today, chroniclers of the past frequently called upon to contribute a sense of common national identity by devising a unifying account based on the ideal of freedom. Historians, however, in the words of one of the preeminent practitioners of the craft, Eric Hobsbawn, are the 'professional remembrancers of what their fellow citizens wish to forget.' Americans sometimes 'forget' that things which we consider fixed and timeless are in fact constantly changing and contested. The story of freedom is not a mythic saga with a predetermined beginning and conclusion, but an open-ended history of accomplishment and failure, a record of a people forever contending about the crucial ideas of their political culture. In this extended conversation over time, the meaning of freedom is as multifaceted, contentions, and ever-changing as America itself.
Hoewel Nederlandse opiniemakers als Geert Mak vol lof zijn over 'het vitale karakter van de Amerikaanse democratie,' staan vooraanstaande Amerikaanse intellectuelen kritisch tegenover het totalitaire karakter van het Amerikaanse neoliberale kapitalisme dat de democratie heeft uitgehold. Zo liet Noam Chomsky op 1 april 2014 via Truthout weten dat:
security is a high priority for government planners: security, that is, for state power and its primary constituency, concentrated private power - all of which entails that official policy must be protected from public scrutiny...
Security for state power is at the high extreme, as illustrated by the efforts that states exert to protect themselves from the scrutiny of their own populations.
In an interview on German TV, Edward J. Snowden said that his 'breaking point' was 'seeing Director of National Intelligence, James Clapper, directly lie under oath to Congress' by denying the existence of a domestic spying program conducted by the National Security Agency.
Snowden elaborated that 'The public had a right to know about these programs. The public had a right to know that which the government is doing in its name, and that which the government is doing against the public.' [...]
The basic insight was expressed well by the Harvard political scientist Samuel P. Huntington: 'The architects of power in the United States must create a force that can be felt but not seen. Power remains strong when it remains in the dark; exposed to the sunlight it begins to evaporate.' [...]
Often the attempt to maintain secrecy is motivated by the need to guarantee the security of powerful domestic sectors. One persistent example is the mislabeled 'free trade agreements' - mislabeled because they radically violate free trade principles and are substantially not about trade at all, but rather about investor rights.
These instruments are regularly negotiated in secret, like the current Trans-Pacific Partnership - not entirely in secret, of course. They aren't secret from the hundreds of corporate lobbyists and lawyers who are writing the detailed provisions, with an impact revealed by the few parts that have reached the public through WikiLeaks.
As the economist Joseph E. Stiglitz reasonably concludes, with the U.S. Trade Representative's office 'representing corporate interests,' not those of the public, 'The likelihood that what emerges from the coming talks will serve ordinary Americans' interests is low; the outlook for ordinary citizens in other countries is even bleaker.'
Het zijn juist deze feiten die de Makkianen in de polder proberen te verdoezelen wanneer ze weer eens hoog opgeven van de 'Vrije Wereld,' of 'het vredestichtende Westen,' dat in hun ogen zo gunstig afsteekt tegen Rusland dat in de woorden van Geert Mak zelf:
met de rug naar de toekomst de 21e eeuw binnenloopt, dat niet echt moderniseert, dat opnieuw gedomineerd wordt door graaiende tsaren en bojaren,
terwijl de VS vanaf het begin de natie zou zijn geweest van
We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty, and the Pursuit of Happiness. That to secure these rights, Governments are instituted among Men, deriving their just powers from the consent of the governed.
De praktijk van alledag evenwel was en is nog steeds fundamenteel anders. Net als -- volgens de legende -- de oud-testamentische Joden, na veertig jaar door de woestijn te hebben gezworven, Israel in bezit namen, zo veroverden de blanke christelijke kolonisten uit Europa met geweld hun ‘beloofde land.’ En ook deze ‘uitverkorenen’ lazen in hun bijbel dat zij in het land ‘dat Jaweh uw God u in eigendom geeft, gij niemand in leven [moogt] laten.’ Voordat het land van melk en honing als de 'Nieuwe Wereld' geëxploiteerd kon worden, moesten allereerst de heidense ‘wilden’ uitgeroeid worden, en het handjevol overlevenden opgesloten in concentratie-kampen. Net als de nazi's zochten de blanke veroveraars 'Lebensraum,' ten koste van de inheemse volkeren. Pas toen dat was gebeurd kon het Wilde Westen ‘fabulous, mythic, hopeful’ zijn. Veel afbeeldingen uit de negentiende eeuw tonen ‘the absence of human habitation and the awesome, almost sinister power of nature, as exemplified in storm clouds and torrential rains,’ die ‘strenghten the image of a wilderness still to be won,’ aldus Cowie, die erop wees dat
George Caleb Bingham’s painting 'The Emigration of Daniel Boone' (1851) shows the famous Kentuckian leading a number of settlers with wives, children, and livestock out into what Henry Nash Smith (invloedrijke Amerikaanse cultuur-historicus. svh) called ‘a dreamily beautiful wilderness which they obviously meant to bring under the plow.’ Timothy Flint, Boone’s most celebrated early biographer, wrote that the pioneer ‘delighted in the thought that 'the rich and boundless valleys of the great west – the garden of the earth – and the paradise of hunters, had been won from the dominion of the savage tribes, and opened as an asylum for the oppressed, the enterprising, and the free of every land.’
The movement westward accelerated, literally, to a rush in 1848 when gold was discovered in California, and in 1859 when silver as well as gold surfaced in Nevada and Colorado. Neophyte prospectors hastened as far west as Alaska and Oregon in their quest for a stake in what promised to be unlimited wealth… In 1859, Horace Greeley, founder of the New York Tribune, uttered his celebrated rallying cry: ‘Go West, young man, and grow up with the country.’
De huidige nostalgie naar de pionierstijd werd in 1985 door de Amerikaanse emeritus hoogleraar Geografie David Lowenthal geanalyseerd in zijn studie The Past is a Foreign Country. Lowenthal beschreef hoe de moderne mens het verleden als een hindernis voor de vooruitgang begon te zien en welke rol de ‘frontier’ daarbij speelde. Drie jaar eerder al had Lowenthal gewezen op het tegenstrijdige fenomeen dat hoe meer de toekomst vrij baan kreeg des te groter het verlangen werd naar de droombeelden van het verleden. Lowenthal in zijn essay The Pioneer Landscape: An American Dream:
Nostalgia for pioneer days is a yearning for a landscape of the spirit -- a landscape of active, positive change. When progress falters, the celebration of such memories helps us to endure the seemingly intractable degradations of the present-day scene. We know we could not return to pioneer landscapes, even if we wished to. Evoking their spirit affirms hope that memories of the past will sustain a wholly different future.
Maar deze hoop is zowel vergeefs als ziekelijk; herinneringen alleen kunnen nooit de dagelijkse realiteit veranderen. Desondanks blijft de mythe van het Wilde Westen bestaan, de open ruimte om in te ontsnappen aan de geschiedenis, aan de beschaving, aan zichzelf.
Even in the cities, even among the dispossessed migrants of the factories in the fields, space exerts a diluted influence as illusion and reprieve…. the outdoors is freedom, just as surely as it is for folkloric and mythic figures…. It is public land, partly theirs and that space is a continuing influence on their minds and senses. It encourages a fatal carelessness and destructiveness because it seems so limitless and because what is everybody’s is nobody’s responsibility,
'Where then is the West?' Aangezien de aarde rond is houdt het Westen pas op wanneer men is teruggekeerd naar het startpunt. Het Westen is in de Amerikaanse politieke cultuur een almaar opschuivende grens. De frontier is nu zover opgeschoven dat het in Afghanistan en Irak ligt. Waarom zou de macht in Washington ook stoppen wanneer haar expansionisme nooit definitief een halt werd toegeroepen door God noch gebod? Er is geen nieuwe mythe voor handen om het land een ander zelfbeeld te verschaffen, en dat een nog complexer probleem. Hoe kan een imperium dat zijn identiteit ontleend aan de mythe van de almaar opschuivende frontier zijn expansionisme stoppen? Op grond waarvan zou de Amerikaanse elite dit überhaupt willen? Welke noodzaak ziet zijzelf doorvoor? Geert Mak kan dan wel stellen dat ‘Amerika in de loop van deze eeuw van een dominante wereldmacht weer het “gewone” land [zal] moeten worden dat het tot 1940 was,’ maar dat advies bewijst alleen maar hoe weinig hij van de geschiedenis begrijpt, want ‘Amerika’ is nooit een ‘gewoon land’ geweest, ook niet in ‘1940.’ Bovendien getuigt zijn opmerking van weinig psychologisch inzicht, de wereld zit veel complexer in elkaar dan zijn simplistische veronderstelling dat die eenvoudigweg maakbaar is, je verandert gewoon van de ene op de andere dag van cultuur en klaar is kees. De mainstream in de polder beseft niet dat het Amerikaans exceptionalisme al eeuwenlang diep verankerd ligt in de ideologie van Manifest Destiny en in de 'American Dream.' Hine en Mack Faragher:
Die opvatting ligt ten grondslag aan elke Amerikaanse militaire interventie, het al dan niet Goddelijke recht om in te grijpen. Ook al is dit in strijd met het internationaal recht, de Amerikanen menen een hogere rechtsorde te dienen, daarbij gesteund door ideologische opiniemakers die hun publiek voorhouden dat ‘orde, evenwicht tussen de verschillende machten, binnen Amerika en ook in de rest van de wereld,’ het ‘doel’ is en dat de VS al ‘decennialang als ordebewaker en politieagent’ optreedt, ‘om maar te zwijgen van alle hulp die het uitdeelde.’ In werkelijkheid ging het altijd om expansie ten koste van andere volkeren. Zo schrijven de auteurs van The American West. A New Interpretive History:
The history of expansion was unparalleled in the modern world.
James Madison, ‘the father of the Constitution,’ placed expansion at the heart of the American political system. ‘Extend the sphere,’ he argued, ‘and you make it less probable that a majority of the whole will have a common motive to invade the rights of other citizens.’ American republican government was thus tied to an ever expanding system, to what Madison called ‘one great, respectable, and flourishing empire.’ George Washington also envisioned the United States as a ‘rising empire.’ a growing, expanding sovereign state. The American people, he asserted, were ‘placed in the most enviable condition as the sole Lords and Proprietors of a vast Tract of Continent, comprehending all the various soils and climates of the world. They are, from this period, to be considered as the Actors on a most conspicuous Theater.’ Many Americans entertained similar continental ambitions. ‘The Mississippi was never designed as the western boundary of the American empire,’ declared Jedediah Morse in American Geography, the popular textbook he published in 1789, the year the Constitution was ratified. ‘It is well known that empire has been traveling from east to west. Probably her last and broadest seat will be America… the larges empire that ever existed… We cannot but anticipate the period, as not for distant, when the AMERICAN EMPIRE will comprehend million of souls west of the Mississippi.
Tot aan Hawaii, Guam, de Filippijnen, en in de twintigste eeuw de rest van de wereld, ‘the West was America’s future,’ schreef de Amerikaanse hoogleraar Geschiedenis Joseph John Ellis, wiens werk zich concentreert op leven en tijdperk van de grondleggers van de VS. Na de val van de Sovjet Unie dachten de machthebbers in Washington zelfs dat ze als enige supermacht werkelijk overal ter wereld tamelijk ongestoord hun gang konden gaan. En onze mainstream opiniemaker in de polder mag dan wel tevreden concluderen dat de VS
nog altijd de 'standaardmacht'
is en
het anker van het hele Atlantische deel van de wereld in de ruimste zin van het woord,
voor onafhankelijke waarnemers wordt deze ontwikkeling gezien als juist een ernstig gevaar voor de toekomst. Het Amerikaanse expansionisme betekent namelijk in de praktijk een permanente staat van oorlog met mens en natuur, een oorlog die de mensheid alleen maar kan verliezen. Er treedt ook hier een opmerkelijke paradox op die de hypocrisie van de ‘standaardmacht’ bloot legt en daardoor in de commerciële massamedia verzwegen wordt. Het betreft de hypocrisie van de claim dat de westerse waarden universeel zijn, terwijl het westerse politieke beleid telkens weer juist het tegenovergestelde bewijst. En toch heeft ook het Westen de Universele Rechten van de Mens, zoals die door de Verenigde Naties zijn geformuleerd, erkend. Daarbij geldt dat
The principle of universality of human rights is the cornerstone of international human rights law. This principle, as first emphasized in the Universal Declaration on Human Rights in 1948, has been reiterated in numerous international human rights conventions, declarations, and resolutions. The 1993 Vienna World Conference on Human Rights, for example, noted that it is the duty of States to promote and protect all human rights and fundamental freedoms, regardless of their political, economic and cultural systems.
All States have ratified at least one, and 80% of States have ratified four or more, of the core human rights treaties, reflecting consent of States which creates legal obligations for them and giving concrete expression to universality. Some fundamental human rights norms enjoy universal protection by customary international law across all boundaries and civilizations.
Human rights are inalienable. They should not be taken away, except in specific situations and according to due process. For example, the right to liberty may be restricted if a person is found guilty of a crime by a court of law.
Wat dit in de praktijk zou moeten betekenen blijkt ondermeer uit
Article 22.
Everyone, as a member of society, has the right to social security and is entitled to realization, through national effort and international co-operation and in accordance with the organization and resources of each State, of the economic, social and cultural rights indispensable for his dignity and the free development of his personality.
Article 25.
Everyone has the right to a standard of living adequate for the health and well-being of himself and of his family, including food, clothing, housing and medical care and necessary social services, and the right to security in the event of unemployment, sickness, disability, widowhood, old age or other lack of livelihood in circumstances beyond his control.
Motherhood and childhood are entitled to special care and assistance. All children, whether born in or out of wedlock, shall enjoy the same social protection.
Article 30.
Nothing in this Declaration may be interpreted as implying for any State, group or person any right to engage in any activity or to perform any act aimed at the destruction of any of the rights and freedoms set forth herein.
Kortom, hoewel het een onvervreemdbaar universeel recht is dat ‘everyone, as a member of society, has the right to social security and is entitled to realization, through national effort and international co-operation,’ blijkt in de praktijk dat het machtige Westen met geweld een economisch systeem in stand houdt waarbij volgens één van de invloedrijkste westerse ideologen zelf, Zbigniew Brzezinski, er een ‘impoverished two-thirds of humanity’ is ontstaan. Kortom, universele rechten van de mens mogen dan wel op papier bestaan, maar in de praktijk niet.
Daar was Amerika in het verleden goed in, die rol van machthebber en politieagent, omdat dat land heel royaal kon zijn.
Geert Mak. Humo. 21 augustus 2012
The old imperialism of direct colonial rule finally died in the last quarter of the 20th century… The puppet became a client and the client sometimes turned on its former master – as Saddam Hussein of Iraq showed when he marched into Kuwait in 1990. But this did not mean the end of imperialism – the attempt of major capitalist states to impose their will on lesser states… As one study concluded: ‘The rivalry between states and the rivalry between firms for a secure place in the world economy has become much fiercer, much more intense. As a result, firms have become more involved with governments and governments have come to recognize their increase dependence on the scarce resources controlled by firms.’ The huge multinationals centered in the US depended on the US state to help impose their policies on the rest of the world… financial diplomatic pressures were not always enough to ensure the ruling classes of the most powerful countries got their way. There were points when governments felt military force alone could maintain their global dominance.
Chris Harman. A People’s History of the World. 1999
This is what I think now: that the natural state of the sentient adult is a qualified unhappiness. I think also that in an adult the desire to be finer in grain than you are, ‘a constant striving’ (as those people say who gain their bread by saying it) only adds to this unhappiness in the end – that end that comes to our youth and hope. My own happiness in the past often approached such an ecstasy that I could not share it even with the person dearest to me but had to walk it away in quiet streets and lanes with only fragments of it to distil into little lines in books – and I think that my happiness, or talent for self-delusion or what you will, was an exception. It was not the natural thing but the unnatural – unnatural as the Boom; and my recent experience parallels the wave of despair that swept the nation when the Boom was over.
F. Scott Fitzgerald. The Crack-Up. 1931
Amerikanen, vergeleken met ons fatalistische Europeanen, [blijven]... hele optimistische mensen. Echt, dat vind ik ook fantastisch van ze.
Geert Mak. 3 oktober 2012 bij Pauw en Witteman.
The frontiers were gone – there were no more barbarians. The short gallop of the last great race, the polyglot, the hated and the despised, the crass and scorned, had gone…
F. Scott Fitzgerald. The Crack-Up. 1931
Ik kan niet zonder hoop, Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo.
Geert Mak. Januari 2012
Mijn generatie, die zelf in de luwte van de geschiedenis heeft geleefd, werd door de welvaart niet gedwongen volwassen te worden. De babyboom-generatie wil eeuwig jong blijven, eeuwig kind, ze wil altijd hoop hebben, zonder ooit precies te weten op wat. Ze wil in comfort leven en tegelijk humaan lijken. En des te beklemmender mijn generatiegenoten het totalitaire systeem ervaren dat ze zelf hebben helpen opbouwen, des te heftiger ze verlangen naar vrijheid en ongebondenheid. Maar zoals Fitzgerald al acht decennia geleden zag, toen de massamaatschappij haar definitieve vorm kreeg, zijn er geen frontiers meer om in te ontsnappen. Het verlangen naar hoop is inderdaad ‘pathetisch’ omdat deze hoop van een geprivilegieerde generatie vrijblijvend en consequentieloos is. Het enige dat het krampachtige verlangen aantoont is hoe failliet het systeem is. De revolutionaire filosofe Rosa Luxemburg schreef in 1915 tijdens de eerste grote industriële slachtpartij die als de Eerste Wereldoorlog de geschiedenis inging:
We stand before the awful proposition: either the triumph of imperialism and the destruction of all culture, and, as in ancient Rome, depopulation, desolation, degeneration, a cast cemetery; or the victory of socialism, that is the conscious struggle of the proletariat against imperialism… This is the dilemma of world history, its inevitable choice whose scales are trembling the balance… Upon it depends the future of humanity and culture.
Hoewel Rosa Luxemburg niet voorzag dat ‘het proletariaat’ zou veranderen in een massa consumenten, klopt haar voorspelling dat de verwoestingen van het kapitalisme uiteindelijk de mensheid voor een dilemma plaatsen: doorgaan met een parasitair systeem ten koste van mens en natuur of rekening houden met de werkelijkheid door een mutualistisch systeem te ontwikkelen. Irrationaliteit versus Rationaliteit, dat is het centrale probleem in onze cultuur die de Amerikaanse socioloog C. Wright Mills definieerde als ‘Rationality without Reason.’ De in opdracht van Stalin vermoorde revolutionaire theoreticus Leon Trotsky wees er in 1921 op dat
there have existed prolonged periods of stagnation and relapses into barbarism. Societies raise themselves, attain a certain level, and cannot maintain it. Humanity cannot sustain its position, its equilibrium is unstable; a society which cannot advance falls back, and if there is not a class to lead it higher, it ends up by braking down, opening the way to barbarism.
Men hoeft geen communist te zijn om te beseffen dat Trotsky gelijk had. Tegen deze achtergrond is het brandende verlangen naar 'hoop' dan ook ‘pathetische’ nonsense. Als een geschoold mens al een taak heeft dan is dit zeker niet het publiek 'hoop' verschaffen, dat is het werk van de dominee, maar om het publiek te informeren, de werkelijkheid te laten zien in woord en beeld. Of zoals Geert Mak zelf toegeeft:
Nemen wij, chroniqueurs van het heden en verleden, onze taak, het ‘uitbannen van onwaarheid’, serieus genoeg? Zeker in deze tijd? Ik vraag het me af. Op dit moment vindt op Europees en mondiaal niveau een misvorming van de werkelijkheid plaats die grote consequenties heeft.
Het feit dat Mak suggereert dat hij en de andere ‘chroniqueurs’ de ‘onwaarheid niet uitbannen,’ en, sterker nog, actief bezig zijn met ‘een misvorming van de werkelijkheid’ toont dit het cynisme aan van een vrijgestelde die publiekelijk laat weten gecorrumpeerd te zijn, zonder dat deze bekentenis ook maar enige invloed heeft op zijn verdere beweringen én op de oplagen van zijn boeken. We leven in een virtuele werkelijkheid waarin de realiteit niet meer telt. Nergens vindt men in Mak's vuistdikke reisboek over de VS een wezenlijke analyse van de oorzaken van
the insane logic of capitalist society in the 20th century – the way in which forces of production had turned into forces of destruction, and human creativity been distorted into inhuman horror.
That decade also exposed terrible new threats alongside the old ones of war and economic slump.
The most dramatic is that of ecological catastrophe. Class societies have always shown a tendency to place excessive demands on the environment which sustains their populations. The history of pre-capitalist class societies was a history, beyond a certain point, of famines and demographic collapse produced by the sheer burden of maintaining greedy ruling classes and expensive superstructures. The very economic dynamism that characterizes capitalism has vastly increased the speed at which negative ecological consequences make themselves felt…
The spread of capitalism to the whole world in the 20th century, encompassing six billion or more people by the end of the century, transformed ecological devastation into a global problem…
Competition leads to an incessant search for new, more productive and more profitable forms of interaction, without regard to their other consequences… By the 1980s, South Korea alone contained more industrial workers than the whole world had when Marx and Engels wrote The Communist Manifesto – and it contained millions of non-industrial wage earners as well… There is nothing magical about workers under capitalism which enables them to follow some royal road to class consciousness. The society around them is permeated by capitalist values, and they take these values for granted. Even their exploitation is organized through a labour market, where they compete with each other for jobs…
There was more change to the lives of the great majority of the world’s population in the 20th century than in the whole preceding 5,000 years. Such sheer speed of change meant that again and again people were trying to cope with new situations using ideas that reflected recent experience of very different ones. They had decades to undergo a transformation in their ideas comparable to that which took the bourgeoisie in Europe 600 years.
Dit proces voert Chris Harman, wiens boek door Howard Zinn werd aangeprezen als ‘an indispensable volume of my reference bookshelf,’ tot de conclusie dat
The ruling classes of the world, like their predecessors for 5,000 years, will do their utmost to thwart these attempts and will, if necessary, unleash endless barbarities so as to hang on to what they regard as their sacred right to power and prosperity. They will defend the existing capitalist order to the end – even if it is the end of organized human life.
Hoewel niemand kan voorspellen hoe de toekomst er precies zal uitzien, weten we in elk geval zeker dat irrationeel gedrag van het neoliberale kapitalisme ingrijpende en vaak onvoorziene consequenties hebben. Zolang het gewelddadige expansionisme niet aan banden wordt gelegd kan de uitkomst alleen maar rampzalig zijn. Er zullen nieuwe symbolen, idealen, metaforen, mythen verzonnen moeten worden die de oude versleten 'waarheden' kunnen vervangen. In 1987 schreef de Amerikaanse historicus Wallace Stegner in The American West as Living Space met betrekking tot de complexiteit van dit onderwerp:
I spend this much time on a mythic figure who has irritated me all my life because I would obviously like to bury him. But I know I can’t. He is a faster gun than I am. He is too attractive to the daydreaming imagination. It gets me nowhere to object to the self-righteous, limited, violent code that governs him, or to disparage the novels of Louis L’Amour because they are mass-produced with interchangeable parts, Mr. L’Amour sell in the millions and has readers in the White House.
But what one can say, and be sure of, is that even while the cowboy myth romanticizes and falsifies western life, it says something true about western, and hence about American character.
Western culture and character, hard to define in the first place because they are only half-formed and constantly changing, are further clouded by the mythic stereotype. Why hasn’t the stereotype faded away as real cowboys became less and less typical of western life? Because we can’t or won’t do without it, obviously. But also there is the visible, pervasive fact of western space, which acts as a preservative. Space, itself the product of incorrigible aridity and hence more or less permanent, continues to suggest unrestricted freedom, unlimited opportunity for testings and heroisms, a continuing need for self-reliance and physical competence. The untrammeled individualist persists partly as a residue of the real and romantic frontiers, but also partly because runaways from more restricted regions keep reimporting him. The stereotype continues to affect romantic Westerners and non-Westerners in romantic ways…
Het is deze leugen die de mainstream opiniemakers telkens weer nieuw leven inblazen. Toen ik in 2010 de Amerikaanse cultuurcriticus en historicus, de emeritus hoogleraar Geschiedenis Richard Slotkin, interviewde wees deze invloedrijke wetenschapper erop hoe diepgaand de mythes van het Wilde Westen nog steeds het Amerikaanse zelfbeeld beïnvloeden. Zijn 850 pagina’s tellende Gunfighter Nation. The Myth of the Frontier in Twentieth-Century America (1998) begint Slotkin met de visie van John Kennedy als voorbeeld van de mythologische kracht van het Wilde Westen. Hoewel Kennedy gezien werd als exponent van de 'East Coast' intelligentsia maakte Kennedy al tijdens zijn nominatie in Los Angeles als Democratische kandidaat onmiddellijk duidelijk waar hij politiek en cultureel stond zodra hij president zou zijn. Richard Slotkin:
On that first night, Kennedy asked his audience to see him as a new kind of frontiersman confronting a different sort of wilderness:
‘I stand tonight facing west on what was once the last frontier. From the lands that stretch 3000 miles behind me, the pioneers of old gave up their safety, their comfort and sometimes their lives to build a new world here in the West… [But] the problems are not all solved and the battles are not all won, and we stand today on the edge of a new frontier – the frontier of the 1960s, a frontier of unknown opportunities and paths, a frontier of unfulfilled hopes and threats… For the harsh facts of the matter are that we stand on this frontier at a turning point in history.’
De waarheid omtrent de wereld, zei hij, is dat alles mogelijk is… Het heelal is geen afgebakende ruimte en de orde erin wordt niet begrensd door enige mogelijkheid in het ontwerp om iets wat in één gedeelte bestaat in een ander gedeelte te herhalen. Zelfs in onze eigen wereld bestaan er meer dingen buiten ons weten dan erbinnen, en de orde die je in de schepping ziet is de orde die je er zelf in hebt gestopt, als een touwtje in een doolhof, zodat je er niet in verdwaalt. Want het bestaan kent zijn eigen orde, en geen menselijk verstand kan die orde bevatten, omdat het verstand zelf ook maar een feit onder de feiten is.
Cormac McCarthy. Meridiaan van Bloed. 1985
De Verlichting is bedacht in Europa, maar Amerika heeft het uitgevoerd, als real life experiment.
Geert Mak in Vrij Nederland. 3 november 2012.
There's no such thing as life without bloodshed… I think the notion that the species can be improved in some way, that everyone could live in harmony, is a really dangerous idea. Those who are afflicted with this notion are the first ones to give up their souls, their freedom. Your desire that it be that way will enslave you and make your life vacuous.
Cormac McCarthy. New York Times Magazine. 19 april 1992
No Country for Old Men. Een land zonder moraliteit, waar de zwakkere het onderspit delft.
Over de schrijver van No Country for Old Men, Cormac McCarthy stelde de Amerikaanse hoogleraar Steven Frye in Understanding Cormac McCarthy (2009):
For all his fascination with science… he is no positivist, no vanguard supporter of eighteenth-century Enlightenment notions of human perfectibility. Violence is a reality endemic to the world’s existence; depravity and avarice are central to human nature; and meaning, purpose, and value, if they are to be found, must be sought in darkness. These themes pervade his work, and they are central to his unique contribution to the development of the American novel, which is marked by his distinctive integration of style, language, and a rich array of compelling philosophical and religious perspectives… The forces of civilization are by no means portrayed in a celebratory light, as industrial technology, American business interests such as Texas oil, even the building of the interstate highway system, often leave the hero displaced and bereft of purpose. Incidents of greed and malevolence abound, as scalp hunting, drug running, even nuclear Apocalyps, all find their way into McCarthy’s epic vision. But het forces of reaction – those players in the drama who stand against the new order – are by no means ethically pure. The issue of morality stands in the foreground of these novels, but the precise pathway to right action is never easily charted.
For all his fascination with science… he is no positivist, no vanguard supporter of eighteenth-century Enlightenment notions of human perfectibility. Violence is a reality endemic to the world’s existence; depravity and avarice are central to human nature; and meaning, purpose, and value, if they are to be found, must be sought in darkness. These themes pervade his work, and they are central to his unique contribution to the development of the American novel, which is marked by his distinctive integration of style, language, and a rich array of compelling philosophical and religious perspectives… The forces of civilization are by no means portrayed in a celebratory light, as industrial technology, American business interests such as Texas oil, even the building of the interstate highway system, often leave the hero displaced and bereft of purpose. Incidents of greed and malevolence abound, as scalp hunting, drug running, even nuclear Apocalyps, all find their way into McCarthy’s epic vision. But het forces of reaction – those players in the drama who stand against the new order – are by no means ethically pure. The issue of morality stands in the foreground of these novels, but the precise pathway to right action is never easily charted.
Maar omdat de mainstream-opiniemakers in Nederland nauwelijks of geen boeken van 'Amerikaanse' auteurs lezen kan Geert Mak over 'Amerikanen' beweren:
Als je invloed en macht wilt hebben, moet je groots zijn. Dat is iets wat we in Europa van ze kunnen leren.
Geert Mak op 22 augustus 2012 bij nu.nl
Our very virtues as a pioneering people, the very genius of our industrial civilization, drove us to act as we did. God and Manifest Destiny spoke with one voice urging us to ‘conquer’ or ‘win’ the West; and there was no voice of comparable authority to remind us of Mary Austin’s quiet but profound truth, that the manner of the country makes the usage of life there, and that the land will not be lived in except in its own fashion.
Wallace Stegner. The American West as Living Space. 1987
De mateloosheid van het 'Amerikaanse' kapitalisme typeert de door de mainstream veronachtzaamde keerzijde van het Vooruitgangsgeloof. Het is deze rotsvaste overtuiging die bij het Rockefeller Center in het financiële centrum van de wereld, New York, wordt gesymboliseerd door een groot goudkleurig beeld van Prometheus, die het vuur van de goden stal en aan de mens gaf. Achter de vallende titaan staat in gouden letters op rood graniet de inscriptie van Aeschylus: ‘Prometheus, teacher in every art, brought the fire that hath proved to mortals a means to mighty ends.’ In 1962 werd tegenover dit beeld een plaquette geplaatst in opdracht van John D. Rockefeller, zoon van de stichter van de dynastie, die bekend stond vanwege zijn zogeheten ‘heavy-handed marketing tactics,’ hetgeen in de praktijk neerkwam op elke denkbare doortrapte en meermaals illegale praktijk om de concurrent te verpletteren. De voorbijganger kan op de gedenkplaat het volgende lezen:
I believe that every right implies a responsibility; every opportunity, an obligation; every possession, a duty.
I believe that the law was made for man and not man for the law; that government is the servant of the people and not their master.
I believe in the Dignity of labour, whether with head or hand; that the world owes no man a living but that it owes every man an opportunity to make a living.
I believe that thrift is essential to well ordered living and that economy is a prime requisite of a sound financial structure, whether in government, business or personal affairs.
I believe that truth and justice are fundamental to an enduring social order.
I believe in the sacredness of a promise, that a man's word should be as good as his bond; that character not wealth or power or position – is of supreme worth.
I believe that the rendering of useful service is the common duty of mankind and that only in the purifying fire of sacrifice is the dross of selfishness consumed and the greatness of the human soul set free.
I believe in an all-wise and all-loving God, named by whatever name, and that the individuals highest fulfillment, greatest happiness, and widest usefulness are to be found in living in harmony with His Will.
I believe that love is the greatest thing in the world; that it alone can overcome hate; that right can and will triumph over might.
Met de puriteinse God aan hun kant overtraden de Rockefeller's, om hun vermogen te kunnen vergroten, alle morele regels die op de plaquette staan. Dat doet de schatrijke familie nog steeds, zij behoort tot de 'inner circle' van de Amerikaanse plutocratie. Het feit dat de de rijken aan de macht zijn durft nu zelfs het hoofd van de centrale bank van de Verenigde Staten van Amerika, Janet Yellen niet meer te ontkennen. Op 9 mei 2014 berichtte The Huffington Post:
Federal Reserve chair Janet Yellen said Wednesday that she doesn't know whether the U.S. political system is a democracy or an oligarchy, as a recent study concluded, but that growing inequality is an issue lawmakers should address.
During a hearing on Capitol Hill, Sen. Bernie Sanders (I-Vt.) asked Yellen about a Princeton study that found that wealthy, well-connected individuals have far more influence over national policy than the average voter.
'All of the statistics on inequality that you’ve cited are ones that greatly concern me, and I think for the same reason that you’re concerned about them, they can shape the ability of different groups to participate equally in a democracy and have great effects on social stability over time,' Yellen responded.
'I don't know what to call our system,' she added. 'I prefer not to give labels, but there’s no question we’ve had the trend toward growing inequality, and I personally find it a very worrisome trend that deserves the attention of policy makers.'
De macht van de rijken is een continuïteit geweest in de VS. Met het vuur introduceerde Prometheus het kwaad van de mateloosheid. In het ééndimensionale mens- en wereldbeeld van de Rockefeller’s en andere magnaten wordt de keerzijde van de zogeheten vooruitgang angstvallig verzwegen. Met geen woord wordt gerept over de bestraffing van Prometheus’ hybris door Zeus. In 2010 schreef de Nederlandse filosoof Ton Lemaire daarover in zijn boek De val van Prometheus:
de oppergod liet deze vermetele daad niet ongestraft: hij ketende Prometheus naakt aan een rots in de Kaukasus en beval een gier (of een arend) elke dag diens lever aan te vreten. ‘s Nachts groeide die weer aan zodat de vogel de volgende dag zijn pijniging kon herhalen. Volgens sommige bronnen werd de geketende held na dertigduizend jaar van zijn rots bevrijd doordat Herakles met een pijl de kwelgeest doodde. Zeus greep niet in; wellicht vond hij de straf wel voldoende.
Hoewel de roof van het vuur in de Griekse mythen de meeste aandacht kreeg, werden nog andere weldaden aan Prometheus toegeschreven die hij de mensen zou hebben geschonken, zoals de kunst van het smeden, het pottenbakken, de bouwkunde en nog enkele.
Prometheus, en daarmee de mensheid, werd ook op een andere wijze gestraft voor zijn hoogmoed. Lemaire:
Onder de vele verhalen die de Grieken over Prometheus vertelden, waren ook enkele waarin zijn broer Epimetheus optrad. Terwijl de naam van de eerste ‘vooruit denkend’ betekent, betekent die van zijn broer ‘achteraf denkend’. Dit onderscheid speelt een rol in de mythe die verhaalt over de wraak die Zeus op Prometheus nam door hem een verraderlijk geschenk te sturen, namelijk Pandora, een mooie vrouw; zij had een doosje bij zich met een zekere inhoud. Hoewel Prometheus zijn broer had gewaarschuwd om geen geschenken van Zeus aan te nemen, was deze zo onverstandig om blij met Pandora te zijn, die daarna de doos opende waaruit achtereenvolgens alle rampen ontsnapten die de mensheid sindsdien teisteren, zoals oorlog, ziekte en dood. Maar het laatste wat erin bleek te zitten, was de hoop om ten slotte de mensen toch een zekere tegenwicht te geven,
namelijk de illusie dat het ooit allemaal beter zou worden. De Grieken beseften dat de 'vooruitgang' een ambivalent fenomeen is, want ook al is de mens in staat door het vuur van alles te veranderen en daardoor zijn eigen cultuur ontwikkelt, nooit zal hij aan onveranderlijke natuurwetten kunnen ontsnappen. Het lijden zal altijd de kern van zijn bestaan blijven. Ton Lemaire:
In het antieke wereldbeeld was ‘hybris’ een belangrijk begrip want het ergste wat mensen konden doen was zich schuldig maken aan onmatigheid, de grens te overschrijden die de goden aan de mensheid hadden gesteld,
die tegen de godheid opstaat en hem van zijn plaats verdringt. Hij is een godmens geworden die geen 'hybris' meer vreest, niet meer bang is door de goden te worden terechtgewezen; de moderniteit herkent zich alleen in een ontketende Prometheus.
Kortom, een Übermensch, zoals die ook Hitler voor ogen stond. In Mein Kampf schreef de Nazi-Fürhrer ‘dat de Ariër de Prometheus is van de mensheid; de goddelijke vonk van het genie is te alle tijde aan zijn stralend voorhoofd ontsprongen.’ Deze overtuiging bleef niet beperkt tot het nationaal-socialisme, maar is terug te vinden in de uitspraken van Amerikaanse presidenten als bijvoorbeeld Theodore Roosevelt: ‘When men fear work or fear righteous war, when women fear motherhood, they tremble on the brink of doom,’ en ‘It is only the warlike power of a civilized people that can give peace to the world ,’ en
We cannot, if we would, play the part of China... in this world the nation that has trained itself to a career of unwarlike and isolated ease is bound, in the end, to go down before other nations which have not lost the manly and adventurous qualities.
Gezien zijn expansionistische mentaliteit zal het niemand verbazen dat Theodore Roosevelt en de Duitse Keizer Wilhelm II elkaar bewonderden. De moderne mens van de daad kan net zo min als Epimetheus vooruit zien en de consequenties van zijn daden inschatten. In plaats van dat het hem voorzichtiger maakt gaat hij nog doldriester te werk, immers
In de prometheïsche benadering bevindt zich de mens in oppositie tot de natuur, die men tracht te domineren en ten nutte te maken. De natuur is voor de mens het vijandige en vreemde, dat weerstand biedt die hij wil overwinnen door inspanning, vernuft en eventueel list… de wil tot beheersing en exploitatie maakt gebruik van machines en apparaten. […] Dichters, kunstenaars en musici verzetten zich gewoonlijk tegen de al dan niet expliciete claim van een technisch-natuurwetenschappelijk gezinde maatschappij om het monopolie te bezitten van de adequate omgang met de wereld. Alsof de ware aard van de werkelijkheid zou kunnen worden neergelegd in een getal, een berekening, een formule – hoe geniaal ook bedacht; alsof de natuur eigenlijk een ingewikkelde machinerie is en niet langer een gedicht, een zang, een melodie,
zo stelde Ton Lemaire, om daaraan toe te voegen:
Als mijn diagnose juist is, moet veel van de ellende van de moderne tijd worden toegeschreven aan de fatale samenhang tussen daadkracht en destructie en dus aan de realisering van de prometheïsche ambities. Wat we nodig zouden hebben, is een denken dat het idee van maat en begrenzing bij voorbaat in zijn systeem opneemt en daardoor paal en perk stelt aan de verabsolutering van het subject en de arrogantie van het humanisme, dus een niet-prometheïsche opvatting van de vooruitgang.
Maar dat inzicht stuit op de ideologie van de groei en het kapitalistische expansionisme, altijd rusteloos op zoek naar meer, een geloof dat diep verankerd ligt in het westerse bewustzijn. De Amerikaanse journalist/auteur Garry Wills schreef in John Wayne’s America (1998) met betrekking tot dit onderwerp:
Other cultures begin with a fixed and social hearth, a temple, a holy city. American life begins when that enclosure is escaped. One becomes American by going out. We are a people of departures, not arrival. To reach one place is simply to catch sight of a new Beyond. Our basic myth is that of the frontier. Our hero is the frontiersman. To become urban is to break the spirit of man. Freedom is out on the plains, under endless sky. A pent-in American ceases to be American. In his 1844 lecture on ‘The Young American,’ Emerson said that American need the boundless West in order to become themselves.
Vandaar dat deze 'American' nooit kan wortelen in zijn eigen land. Dat feit verklaart tevens de neoliberale vorm die het expansionistische kapitalisme heeft aangenomen. Het kan zich pas optimaal verwezenlijken als het zo meedogenloos mogelijk tegenover mens en natuur optreedt. Dit systeem kan alleen overleven door totale overheersing.
In hun boek Eduardo Galeano. Through the Looking Glass (2002) schrijven de hoogleraren Daniel Fischlin en Martha Nandorfy:
Universal declarations or not... the twentieth century has been marked by a simultaneous increase in rhetoric of rights and the perpetuation of genocidal violence. But the recognition of genocide, its increased presence as a focal rights issue in the media and its place as the focus of much late-twentieth century ‘peace-keeping’ efforts, has effectively obscured other forms of violence. Economic and class inequities, for instance, produce the conditions for other forms of less visible abuse that are deeply pervasive. Galeano notes, following a United Nations Development Program report, that ‘Ten people, the ten richest men on the planet, own wealth equivalent to the value of the total production of fifty countries, and 447 multimillionaires own a greater fortune than the annual income of half of humanity’ (Upside Down 28). The Human Development Report 2001 establishes in no uncertain terms the staggering disproportion between excessively wealthy and excessively poor: ‘World inequality is very high. In 1993 the poorest 10% of the world’s people had only 1.6% of the income of the richest 10%. The richest 1% of the world’s people received as much income as the poorest 57%. The richest 10% of the US population (around 25 million people) had a combined income greater than that of the poorest 43% of the world’s people (about 2 billion people).
Nu, elf jaar na het verschijnen van hun boek over het werk van de Latijns Amerikaanse auteur Eduardo Galeano, is wereldwijd het verschil tussen arm en rijk nog meer toegenomen. De mensenrechten zijn een gepolitiseerd wapen geworden in handen van het rijke Westen. ‘Ideale Illusies,’ zoals de Amerikaanse historicus, professor James Peck, ze noemt in zijn in 2010 verschenen boek Ideal Illusions. How the U.S. Government Co-opted Human Rights. Peck concludeert ondermeer dat ‘in the history of human rights, the worst atrocities are always committed by somebody else, never by us.’ Met andere woorden: het universalisme op grond waarvan het Westen geweld tegen andere landen rechtvaardigt, is in de praktijk van het westerse politieke en economische handelen alles behalve universeel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten